راهنمای جامع و گام به گام انتخاب رشته تحصیلی
A step-by-step guide to choosing a major
همه ما همیشه در حین تحصیل و زمانی که قصد ادامه تحصیل داریم به این موضوع فکر می‌کنیم که در چه رشته ای تحصیل کنیم؟! آیا برای ادامه تحصیل نیاز به تغییر رشته داریم یا خیر؟! یا همیشه با سوال هایی از این دست از طرف خانواده، دوستان و جامعه رو به رو هستیم که کدام رشته بازار کار بهتری دارد؟ کدام رشته تحصیلی درآمد بیشتری دارد؟ و …
در این مقاله قصد داریم توضیحاتی را بدون تعصب و فارغ از نام بردن از رشته های مختلف موجود در مقاطع مختلف ارائه دهیم، تا چه در ابتدای دوران تحصیل باشیم، چه در مقطع حساس و شیرین ورود به دانشگاه و یا در زمان تصمیم برای تحصیلات تکمیلی، هرکدام از ما بتوانیم تحلیل و تصمیم درست تری را برای آینده خود اتخاذ کنیم.
شما هم میتوانید با توجه به شرایط خود و در هر موقعیتی که هستید تجربیات خود را با ما در قسمت نظرات همین صفحه درمیان بگذارید.
مقاطع مهم انتخاب رشته
همانطور که می دانیم انتخاب رشته یکی از مهم ترین موارد در در ادامه مسیر تحصیل می باشد با توجه به سیستم آموزشی کشور ایران هر دانش آموز و یا دانشجو که قصد ادامه تحصیل دارد در چندین مرتبه از مسیر پر فراز و نشیب تحصیلی خود نیاز به تصمیم گیری و انتخاب رشته دارد در ابتدا با مقاطع مختلف انتخاب رشته آشنا میشویم
انتخاب رشته پایه نهم
یکی از مهمترین مقاطع انتخاب رشته اولین باری است که این کار را انجام می‌دهیم و با توجه به نظام آموزشی فعلی موجود در کشور ایران این انتخاب توسط دانش آموزان پایه نهم که قصد ادامه تحصیل در پایه دهم را دارند انجام میشود. در نظام آموزشی قبلی این اتفاق در سال پایانی دوران راهنمایی و شروع دوران دبیرستان اتفاق می افتاد.اما با توجه به نامگذاری دوره های ابتدایی و متوسطه در سیستم آموزشی فعلی، این انتخاب رشته در دوره دوم متوسطه یعنی در پایه نهم تحصیلی، توسط دانش آموزان انجام می شود.
اغلب در این دوره تحصیلی نقش اطرافیان و به خصوص علاقه های والدین بیشترین تاثیر را در انتخاب رشته پایه نهم ایفا می کند. پس چه بهتر که والدین در این انتخاب مهم با مشورت و راهنمایی های خود در رابطه با علاقه ها و توانایی های فرزند خویش آنان را در این مقطع مهم یاری کنند. این انتخاب رشته می تواند در زمینه های گوناگونی مانند رشته ریاضی فیزیک، رشته علوم تجربی، رشته علوم انسانی، رشته علوم معارف اسلامی و شاخه فنی و حرفه ای و هنرستان صورت پذیرد.
انتخاب رشته دانشگاه در مقطع لیسانس
شروع دوران دانشجویی یکی از جذاب ترین مقاطع تحصیلی می باشد پس از گذراندن سال دوازدهم تحصیلی و موفقیت در کنکور آغاز راه دانشجویی با انتخاب رشته دانشگاه در مقطع لیسانس، پیش روی دانش‌آموزان دیروز است که برای شروع دوران دانشجویی خود باید دومین بار و پس از سال نهم تحصیلی رشته مورد نظر خود را این بار به عنوان دانشجو انتخاب کنند.
با توجه به رشته تحصیلی و و رتبه کنکور کسب شدهانتخاب‌های متنوعی برای هر شخص در رشته ها و دانشگاه های مختلف جهت شروع دوران لیسانس وجود دارد طبیعتاً با توجه به انتخاب رشته سال نهم و کنکوری که در رشته مشخص شده از موارد قبلیه ذکر شده انجام شده است شاخه اصلی تحصیلی در مشخص تر است اما باز هم در دوره لیسانس انتخاب های بسیار گسترده‌ای برای دانشجویان وجود دارد که هر یک در دفترچه های خاص توسط سازمان سنجش در اختیار متقاضیان قرار می گیرد تا از بین آنها اولویت ها و علاقه های خود را انتخاب کنند.
انتخاب رشته مقطع فوق لیسانس
افرادی که فارغ التحصیل در مقطع لیسانس شده باشند امکان تحصیل در مقطع فوق لیسانس ( کارشناسی ارشد ) را دارا می باشند اغلب دانشجویان برای حضور نرم افزار فوق لیسانس از طریق کنکور به ادامه تحصیل می پردازند برخی نیز با توجه به قوانین موجود بدون شرکت کنکور و با توجه به نمرات کسب شده در دوران لیسانس امکان ادامه تحصیل در مقطع فوق لیسانس را دارا می باشند.
تنوع انتخاب رشته در مقطع فوق لیسانس و تحصیلات تکمیلی اغلب بسیار مرتبط با دوران لیسانس ( کارشناسی ) و در رشته نزدیک به رشته تحصیل شده یا گرایشهای متفاوت تر در رشته مورد نظر می باشد و بزرگترین انتخاب دانشجویان در این مقطع عملاً انتخاب گرایشهای مورد نظر می باشد. اما برخی دانشجویان نیز کنکوری متفاوت از رشته تحصیلی دوران لیسانس خود را می‌دهند و قصد ادامه تحصیل در شاخه ای دیگر را دارند که این امر برای افرادی که در سال های قبلی مطالعه و وسواس زیادی را در انتخاب رشته داشته اند کمتر اتفاق می افتد که بخواهند در این مقطع شاخه تحصیلی خود را تغییر دهند.
انتخاب رشته مقطع دکتری
هرچه دوران تحصیل به سالهای تحصیلی پیشرفته‌تر مانند تحصیلات تکمیلی و دوره دکتری (phd) برسد تغییرات در انتخاب رشته تحصیلی بسیار کمتر و جزئی تر می شوند. به همین ترتیب دانشجویانی که مجاز به تحصیل در مقطع دکتری شده اند نیز انتخاب رشته مقطع دکتری خود را از بین گرایش ها و شاخه های جزئی تر و تخصصی تر از رشته تحصیلی خود که در مقطع فوق لیسانس به مطالعه آن پرداخته اند و فارغ التحصیل شده اند انتخاب می کنند.
تعیین اولویت ها در انتخاب رشته تحصیلی
همانطور که در جامعه ما جای افتاده است، میزان کسب درآمد و آینده کاری از اهمیت های زیادی برخوردار هستند که مستقیماً می‌توانند با رشته انتخابی ما در زمان تحصیل در ارتباط باشند. مثلا اینکه آیا رشته پزشکی، دندانپزشکی و رشته های ( اخیراً ) پرمخاطبی از این دست که غالبا با جان و سلامت انسان ها به طور مستقیم سر و کار دارند مناسب تر هستند یا رشته های مهندسی که عمدتاً با دانش ریاضی و خلاقیت ما سر و کار دارند یا رشته هایی از قبیل ادبیات و علوم انسانی، حقوق و وکالت و یا هنر که مستقیماً با روح و ذهن انسانها سر و کار دارد مناسب ترند؟ کدام یک درآمد بیشتری دارند؟!
حال سوالی که مطرح میشود این است که آیا در زمان انتخاب رشته به مهمترین نکته ای که باید توجه کنیم این است که کدام یک از زمینه های تحصیلی درآمد بیشتر و شغل مناسب تری را فراهم میکنند؟
پاسخ به این سوال سخت نیست. قطعاً درآمد مناسب از اهمیت فراوانی در فراهم آوردن زندگی آینده هر یک از ما دارد اما با نگاهی به اطرافیان خود به راحتی به این نکته دست پیدا می‌کنیم که صرفاً حضور ما در یک زمینه خاص و یک رشته خاص دلیل کافی برای موفقیت ما نیست.مثالهای زیادی برای این مدعا وجود دارد مثلاً آیا همه پزشکان یا همه مهندسان شرایط یکسانی با هم رشته ای های خود دارند؟!؟
در کنار مسائل مالی موارد دیگری نیز در انتخاب رشته برای هر کدام از ما مهم هستند که در این مقاله به آنها اشاره می کنیم و دلایلی در تایید یا رد هرکدام ذکر می کنیم.
کدام رشته تحصیلی درآمد مالی بیشتری فرآهم میکند؟
اگر هدف ما کسب درآمد عالی باشد شاید الزاماً بهترین مسیر برای این مهم، تحصیل آکادمیک و تحصیلات عالیه دانشگاهی نباشد. برای مقایسه بهتر میزان درآمد یک استاد دانشگاه را در بالاترین حد ممکن (در هر رشته ای که تحصیل کرده باشد) با میزان درآمد یک فوتبالیست عادی لیگ برتری را مقایسه کنید. یا مثلاً درآمد یک پزشک متخصص را با میزان درآمد یک بلاگر یا هنرمند موفق مقایسه کنید.
هدف از مطرح کردن این سوالات برتری دادن یا اولویت قائل شدن برای هیچ یک از از مشاغل و یا رشته ها نیست بلکه تلاش می‌کنیم این نکته را دریابیم که اگر صرفاً برای کسب درآمد بیشتر به دنبال یک رشته خاص در زمان انتخاب رشته هستیم گزینه های دیگری نیز برای موفقیت هر یک از ما وجود دارد که مسیر ساده تر، سریعتر و یا مطلوب تری را داشته باشد.
از موارد مهم دیگری که در زمان انتخاب رشته به صورت خودآگاه یا ناخودآگاه به آن توجه می کنیم، پوزیشن و یا به زبان ساده تر *کلاس* می باشد. مثلاً اینکه آقای دکتر، خانم دندانپزشک، آقای مهندس، خانم بازیگر و و هزاران عنوان دیگر که بعضاً علاقه‌مندیم قبل از نام ما باشد و با آنها مورد خطاب قرار بگیریم اما قسمت تاسف بار در این زمینه، اجبار اطرافیان و به خصوص والدین برای انتخاب یک رشته خاص بدون در نظر گرفتن توانایی ها و علایق فرزند خود می باشد.
موقعیت شغلی
یکی از موارد مهم در انتخاب رشته توجه به موضوع مهمی به نام موقعیت شغلی در آینده می باشد که طبیعتاً به این نکته مهم نیز باید توجه کنیم. قطعاً یک جامعه به انواع و اقسام مشاغل و رشته ها احتیاج دارد اما عوامل محیطی، جغرافیای، فرهنگی و … در اینکه کدام رشته ها و زمینه های شغلی نیاز بیشتر و تقاضای بیشتری را در جامعه دارند مشخص می کند. در کنار این موضوع، شرایط زمانه و پیش بینی ما نسبت به آینده نیز اهمیت زیادی دارد بگذارید با ذکر چند مثال به این موضوع بپردازیم.
مثلاً همه ما ما می دانیم که وقوع جنگ در یک منطقه باعث خرابی های گسترده ای می شود و قطعاً یک کشور بعد از دوران جنگ (مانند جنگ تحمیلی مابین ایران و عراق) نیاز به بازسازی‌های اساسی دارد که نقش مهندسان و فارغ التحصیلان رشته های عمران، معماری، راه و ساختمان و غیره در این موقعیت پر رنگ تر می شود.
یا مثلاً با پیشرفت جامعه و پیشرفت تکنولوژی در دنیا، شکل و چگونگی برخی از مشاغل، به سرعت تغییر کرده و برخی از مشاغل و رشته ها نیز به کلی به فراموشی سپرده می شوند مثلاً محققان پیش‌بینی کردند که با پیشرفت بیشتر و تکامل هوش مصنوعی شغل مانند مترجمی بسیار بسیار کمرنگ می شود و یا به کلی نیازی به آن نباشد.
مثال هایی از این دست فراوانند که به ما اثبات می کنند اگر در زمان انتخاب رشته، موقعیت شغلی در آینده برای ما از اولویت های مهم می باشد نیازمند آن هستیم که با نگاه جامع تر و تحلیل گرانه تری نسبت به شرایطی که که در آن قرار داریم توجه کنیم تا انتخاب بهتری را انجام دهیم که در برابر تغییر ها و پیشرفت های زمانه خود غافلگیر نشده و اصطلاحا دست بالا را داشته باشیم.
دنبال علاقه ات برو!
شاید بتوانیم بگوییم مهمترین مورد در زمان انتخاب رشته علاقه شخص و همسو بودن آن با توانایی های وی می باشد. اگر مفهوم موفقیت و رضایت از زندگی آینده برای ما در انتخاب رشته اهمیت داشته باشد قطعاً باید به این توجه کنیم که بهترین رشته انتخابی برای ما همانیست که در زمان درگیر بودن با آن و مطالعه نیز از آن لذت ببریم.
زیرا که زندگی فقط رسیدن به مقصد نیست و این مسیر است است که مدام با آن درگیر هستیم که اگر مسیر لذت بخشی را برای خود انتخاب نکنیم رسیدن به مقصد نیز میسر نیست.
در این زمینه مثالها و توضیحاتی به مثابه مثنوی هفتاد من وجود دارند که همه ما آنها را قبول داریم اما گاهی در زمان انتخاب رشته به مهمترین موضوع، که همان علاقه و همسو بودن آن با توانایی های شخصی و امکانات ماست توجه کمتری می کنیم.
برای سالم رسیدن به یک قله ی زیبا باید علاقه مند به کوهنوردی باشی.
حتما نظرات و تجربیات خود را در قسمت دیدگاه ها در پایین همین صفحه با مخاطبان یک با ما به اشتراک بگذارید